1- RÜZGAR DALGALARI (WIND WAVE)
2- DEPREM DALGALARI (TSUNAMI)
3- GEL-GİT DALGALARI (TIDAL WAVE)
TSUNAMİ
Tsunami volkanik patlamaların, yer sarsıntılarının veya karaların kaymasının neden olduğu deniz dalgalarıdır. Japonların fazlaca etkilendikleri bir dalga olduğundan Tsunami ismi Japonca’dır.
Pasifik okyanusu deprem ve volkanik patlamalar kuşağı ile çevrili olduğundan, Tsunami en çok burada görülmektedir. Seyrek olarak da diğer denizlerde, örneğin Akdeniz’de de görülmektedir.
Tsunami deniz dibi depremlerinden oluşmuşsa, genellikle sismik deniz dalgası olarak isimlendirilir. Dalganın oluştuğu merkeze “epicenter” denilmektedir. Tsunami bir dalga serisidir. Merkezin hemen yanında dalga yüksekliği en yüksektir. Uzak mesafelerde en yüksek dalga serinin hemen başında değil, üçüncü ile sekizinci dalga arasında görülmektedir. Maksimumu takiben dalga yüksekliği tekrar küçülmeye başlar. Tsunamiler enerjilerine bağlı olarak günlerce sürebilir.
Derin sularda bir tsunaminin dalga yüksekliği 0.60m ile 1.00 m arasındadır, çünkü dalga boyu oldukça büyüktür. 1500 m derinliğindeki bir suda periyodu 20 dakika olan bir tsunaminin dalga boyu 140 km civarındadır.
Pasifik’te meydana gelen tsunamilerin periyodu 15-60 dakika arasındadır. Derin sularda hızları da 200 m/s den (720 km/saat ) büyüktür.
Tsunami sığ sulara girdiğinde diğer dalgaların uğradıkları değişikliklerin aynısına uğramaktadır. Yalnız tsunamilerin yavaşlamaları daha büyük oranlarda olmakta, yükseklikleri de çok daha fazla artmaktadır. Dalganın büyüklüğü, dalgayı meydana getiren olayın şiddetine bağlıdır. Bir yere ulaştığında dalganın yüksekliği ve tahrip gücü, dalganın merkezden olan uzaklığına, deniz dibi topografyasına ve kıyının durumuna bağlıdır. Tsunamiler karaya ulaştıklarında yükseklikleri 15 m veya daha fazla olabilmektedir.
Sismik deniz dalgalarına ilaveten deniz dibi depremleri yüzeye doğru ses hızı ile yayılan dalgaları da meydana getirirler. Böyle bir dalgaya maruz kalan bir gemi büyük hasarlar görebilir ve aniden sulara gömülebilir.
GEL-GİT DALGALARI
Denizlerdeki gel-git olayları genel olarak ay ve güneşin çekim kuvvetlerinin neden olduğu periyodik olaylarıdır. Ay ve güneşin çekim kuvvetlerinin etkisi ile denizlerde bazı bölgeler ortalama deniz seviyesine göre yükselir, bazı bölgeler de alçalır. Yükselen bölgeler gel-git olaylarının sırtını, alçalan bölgeler de çukurunu teşkil etmektedir.
Bu dalgalar tek başına fazla bir önem taşımaz. Ancak diğer dalgalarla birlikte etkili olmaktadır.
DENİZ KABARMASI
Deniz kabarması (storm surge, storm tide, seiche ), tek bir dalga sırtı olarak görülen, dalga periyodu ve uzunluğu olmayan, daha çok meteorolojik olayların (kuvvetli fırtına,basınç düşmeleri ) neden olduğu ve genellikle yarı kapalı ve kapalı denizler ile göllerde görülen su seviyesinin yükselmesi olayıdır. Diğer dalgalarla birleştiğinde tehlikeli boyutlara ulaşır.
